De klaproos is een éénjarige plant met een dunne penwortel. Het heeft een behaarde stengel en draagt zacht behaarde bladeren. Van mei tot augustus verschijnen de tere rode bloemen met 4 kelk- en kroonbladeren. De knoppen zijn afhangend en pas als ze opengaan staan de bloemen fier rechtop. De kroonbladeren vertonen een donkerrode-tot zwarte vlek aan de basis van de bloemen en hebben veel meeldraden met paarse helmdraden. Als de bloemen zijn uitgebloeid ontstaat er een kale zaaddoos. De wind schudt de zaaddozen heen en weer, en door de gaatjes onder het deksel worden de zaden weggeslingerd.

De zaden blijven tientallen jaren kiemkrachtig. Als de grond wordt omgewoeld en er komen weer zaden aan de oppervlakte staat het jaar daarop de grond weer vol met klaprozen.

Naamgeving

Grote klaproos, klaproos, stinkrozen, kollebloem, rode kol, korepater, kankerbloemen, rode koornbloem, klapper, weulverbloemen, bloeddroppels der soldaten, donderbloem, oorlogsbloem, doodsbloem, maankop, mannkop, rosewiet, korenheul, heulbloemen, koornroos.

Papaver zou afgeleid kunnen zijn van het Keltische woord papa dat pap of brij betekent. Dat slaat op de Keltische gewoonte om papaversap door de pap te doen om zo huilende babys in slaap te krijgen.

Rhoeas komt van het Griekse woord Rhuan (= vallend) dat wijst op het snel uitvallen van het bloemblad.

Volgens Hieronymus Bock heeft de klaproos zijn naam te danken aan het klapperende of ratelende geluid van de rijpe zaden in de zaaddozen, als ze geschud worden.

Slaapbol

Het geslacht Papaver kent wereldwijd ongeveer 60 soorten. Eén daarvan is de slaapbol, Papaver somniferum.
Dit is de oudste gekweekte papaversoort. Al sinds de steentijd wordt de slaapbol gekweekt voor de bleekgele olie die in de rijpe zaden zit. De eerste persing geeft een spijsolie, vergelijkbaar met zonnebloemolie. De tweede persing levert een olie die gebruikt wordt in de zeep- en verfindustrie. Deze is sneldrogend en kleurloos. De rijpe zaden worden als maanzaad op broodjes en gebak gestrooid.

De onrijpe, blauwgroene vruchten en zaden zijn doortrokken met het opiumhoudende melksap.
Hieruit kunnen de volgende stoffen worden gewonnen: morfine, codeïne, papaverine, laudanine en noscapine. Het gedroogde melksap (opium) werd al eeuwen geleden in China als slaapverwekkend roesmiddel gerookt. Er bestond zelfs een staatsmonopolie op de handel.

Vindplaats

De klaproos vindt zijn oorsprong in het Middellandse Zeegebied en Midden-Europa. Via de graanteelt is het op andere plekken in Europa terechtgekomen. Nu komt het algemeen voor in Europa, Noord-Afrika, Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland.
Voor het gebruik van onkruidbestrijdingsmiddelen was het vooral in korenvelden te vinden, en nu vooral langs spoorbanen, wegbermen, verwaarloosde terreinen, dijken en taluds.

Klaproosdag

Deze dag is vooral in Canada, België en Frankrijk de jaarlijkse herdenkingsdag. Poppy is Engels voor klaproos. De naam Poppyday is bedacht door de Canadese militaire arts John Mc Crae. Voordat hij sneuvelde schreef hij het gedicht In Flanders Fields, waarin de klaproos wordt opgevoerd als symbool voor bloed dat vloeide. Op deze dag worden alle gevallenen van de Eerste Wereldoorlog en alle oorlogen en gewapende conflicten sindsdien herdacht. Deze dag wordt gevierd op 11 november maar de eigenlijke plechtige herdenking vindt ieder jaar plaats op de zondag die het dichtst in de buurt ligt van die datum. Dit is de dag waarop in 1918 de Eerste Wereldoorlog eindigde. Vanaf 1922 verkoopt Royal British Legion kunststoffen klaprozen die op de kleding worden gedragen, ter nagedachtenis aan de gevallenen. Met de opbrengst van de verkoop worden oorlogsslachtoffers of hun nabestaanden ondersteund.

De slagvelden kleurden niet alleen rood van t bloed, maar daarna ook van de klaprozen. Tijdens de loopgravenoorlog, toen er heel wat afgegraven werd en granaten kraters in het land sloegen, kwamen de zaadjes van de klaproos aan de oppervlakte en zorgden het jaar daarna voor een veld vol met klaprozen.

Geschiedenis in t kort

  • De oude Egyptenaren maakten guirlandes van klaprozen. Er zijn een paar van deze guirlandes gevonden in graven van faraos.
  • De Grieken, Romeinen en de oude Egyptenaren gebruikten de zaadjes in de keuken.
  • In de Christelijke schilderkunst van de Middeleeuwen waren de klaproos en rijpe aren symbolisch voor het misoffer, voor het bloed en lichaam van Christus.
  • Volgens Dioscorides hebben de zaadjes de eigenschap de buik te ontlasten.
  • Dodoens noemde de slaapverwekkende werking van de klaproos (in wijn) of de zaden ervan (in honing).
  • Tijdens de Napoleontische oorlogen werd de klaproos als symbool van gesneuvelden beschouwd. Het viel de soldaten op dat op de omgewoelde grond van een slagveld vaak een tapijt van klaprozen ontstond.
  • De boeren vonden haar een "kanker" in het veld en het volksgebruik meldt dat de bloem tegen kanker zou helpen, maar ook kanker kon veroorzaken, vandaar de bijnaam "kankerbloem".
  • Vrouwen streken met de rode blaadjes over hun wangen om een natuurlijke blos op hun wangen te krijgen.
  • De gedroogde blaadjes werden in borst- of rustgevende theemengsels verwerkt. De siroop wordt nog steeds in hoestdrank voor kinderen gebruikt.

Medicinaal gebruik

Grote klaproos wordt vooral gebruikt in samengestelde theekruiden en gecombineerd met andere kruiden als borst- of kalmerende thee. Het werkt verzachtend op de luchtwegen en heeft een slijmoplossende werking. Door de alkaloïde heeft het een rustgevende en slaapverwekkende werking.

De tinctuur of een aftreksel van de gedroogde bloemen worden gebruikt bij bronchitis, angina, astma, slapeloosheid en kinkhoest.
Overgiet voor een aftreksel 5-10 gram met 1 liter kokend water, laat 10 minuten trekken, zeef en drink 4-5 kopjes per dag.

Recept voor bloemen-borstthee

Meng gelijke delen bloemen van Verbascum thapsus (toorts), Althea officinalis (echte heemst), Malva sylvestris (groot kaasjeskruid), Viola tricolora (driekleurig viooltje) en Papaver rhoeas (grote klaproos). Overgiet 1 eetlepel met 1 kop kokend water, laat 10 minuten trekken, zeef en drink 3 kopjes per dag.

Recept voor hoestsiroop

Overgiet 250 gram verse bloemen in een glazen pot met ½ liter kokend water. Sluit af en laat een dag trekken. Zeef het en voeg 750 gram honing toe. Verwarm langzaam en meng goed tot er een homogene massa ontstaat.

In de keuken

De zaden kunnen net als het zaad van de slaapbol verwerkt worden in brood en gebak, pastei en pikante vleesgerechten.
De rode kleurstof uit de kroonbladeren wordt soms gebruikt als kleurstof in voedingsmiddelen en dranken, bijvoorbeeld in wijn of punch.


Planten van de maand

Meer planten

Reeds eerder verschenen in deze serie:

Naam Latijnse naam
Akkervergeet-mij-nietje Myosotis arvensis
Berk Betula
Bernagie Borago officinalis
Bosaardbei Fragaria vesca
Brandnetel Urtica dioica
Citroenmelisse Melissa officinalis
Daslook Allium ursinum
Duizendblad Achillea millefolium
Echte Kamille Matricaria recutita
Goudsbloem Calendula officinalis
Grote Engelwortel Angelica archangelica
Grote Klaproos Papaver Rhoeas
Hemelsleutel Sedum telephium
Hop Humulus lupulus
Hulst Ilex aquifolium
Jacobsladder Polemonium caeruleum
Klein hoefblad Tussilago farfara
Klimop Hedera Helix
Lavendel Lavandula angustifolia
Lievevrouwebedstro Galium odoratum
Madelief Bellis perennis
Madonnalelie Lilium candidum
Maretak Viscum Album L.
Meidoorn Crataegus oxyacantha
Paardenbloem Taraxacum officinale
Rozemarijn Rosmarinus officinalis
Salie Salvia officinalis
Sleutelbloem Primula veris
Sneeuwklokje Galanthus nivalis
Spar Picea
St. Janskruid Hypericum perforatum
Thuja Thuja occidentalis
Toorts Verbascum thapsus
Vlier Sambucus nigra
Walnoot Juglans regia
Eigentijdse Winkel

Oikos

Onder deze naam produceren en verkopen we een hele lijn bad- en massageoliën, douchecrèmes, etherische oliën, eerste hulp producten en tincturen. Vanwege hun bijzondere kwaliteit zijn deze producten inmiddels een begrip.

De producten worden verkocht in onze eigen biologische winkel op het terrein en in onze webshop.

Bezoek onze webshop