Sleutelbloem - Primula veris

De echte sleutelbloem is een vroegbloeier. Hij komt steeds minder vaak voor in de natuur, maar is in het voorjaar in veel tuinen te vinden. Er zijn veel verschillende soorten primulas. Ze worden veel gekweekt vanwege hun kleurige bloemen. De kleur van de bloemen varieert van paars, geel, rood en roze tot wit. De planten geven meestal de voorkeur aan gefilterd of gedempt zonlicht.

Het plantje is winterhard en wordt 15-30 cm. hoog. Het heeft een korte, stevige wortelstok met veel lange dunne worteltjes. De bladeren zijn generfd, langwerpig en groeien in een rozet, laag bij de grond. De bloemstengel heeft geen blad en heeft van april tot juni gele bloemen met oranje vlekken in een naar één zijde hangende tros.

Herkomst en vindplaats

Inheems op de zonnige hellingen van het Middellandse Zeegebied tot 800 meter hoogte; van daaruit, verderop in Zuid- en Midden-Europa ingeburgerd. Tegenwoordig wordt het over de gehele wereld gekweekt als keuken- tuin- en medicinaal kruid.

Nederlandse namen

Primula officinalis, sleutelbloem, gulden sleutelbloem, gewone sleutelbloem, hemelsleutel, hemelskruid, pannekoeken, bakkruid, struifjes, pannebloem, paasbloem, vrouwenoogjes, tabaksbloem, eierkruid, paassleutel, kattekousen, kerkesleutels, paassleutel, aprilbloempje, petersleutel,...

Primula is afgeleid van primus, wat eerste betekent, omdat het als een van de eerste bloeiers in het voorjaar werd gezien.
Veris wil vermoedelijk zeggen van de lente; andere bronnen zien een afleiding van verus, dat echte betekent.

De sleutelbloem werd vroeger veel in de keuken gebruikt, o.a. in pannenkoeken en andere baksels, dit is terug te vinden in namen als pannenkoeken, pannebloem, baksbloem en bak-kruid.

Petrus liet de sleutel vallen

Sagen uit diverse streken berichten dat Petrus de hemelsleutel uit zijn handen heeft laten vallen. De sleutel kwam op aarde terecht, waar in zijn afdruk de sleutelbloem ontkiemde. De hemelse poortwachter heeft de sleutel door een engel weer laten halen.

Vindplaats

De sleutelbloem komt oorspronkelijk voor in Siberië, Voor- en Midden-Azië en Europa, behalve rond de Middellandse Zee. De plant is zeldzaam geworden en is dan ook beschermd in Nederland en België. Het plantje staat het liefst op een droge niet al te schrale grond in de zon of halfschaduw. Men treft hem vooral aan in laagland en laaggebergte: in open bossen, op weilanden en bouwlanden.

De drie oorspronkelijk in de natuur voorkomende sleutelbloemen in België en Nederland zijn: de slanke sleutelbloem (Primula elatior), de stengelloze sleutelbloem (Primula vulgaris) en gulden sleutelbloem (Primula vera).
In de geneeskunde wordt de Primula veris gebruikt

Stinzenplant

De sleutelbloem is een stinzenplant. Stinzenplanten (stins = steenhuis) is een verzamelnaam voor planten die van elders (Zuid Europa, maar ook gebieden in Duitsland en Nederland) zijn ingevoerd vanaf de middeleeuwen tot het midden van de vorige eeuw. De planten wisten zich zo goed te handhaven en soms ook uit te breiden, dat ze nu tot de Nederlandse flora worden gerekend.

Orakelplant

In streken in Frankrijk was bij meisjes het orakelen met de primevères geliefd: men deed een aantal bloemen in een glas water en gaf aan elke bloem de naam van een van de aanwezige meisjes. Het meisje wier bloem rechtop op het water dreef mocht op geluk rekenen; meisjes wier bloem omviel, wachtte onheil.

Rond het Duitse Hesselberg zei men: Als de sleutelbloemen lange stelen hebben, wordt de gerst hoog; korte stengels duiden op een laagblijvende gerst.

In het Engelse Suffolk geloofde men dat het ziekte of onheil bracht als rond Kerstmis de sleutelbloemen bloeiden.

Geschiedenis in 't kort

In Oost- en West-Pruisen en bij de Roemenen werd aanbevolen de eerste drie sleutelbloemen die men in dat jaar vond op te eten om be-schermt te zijn tegen koorts en keelpijn.
De gele bloemen werden rond Pasen als kleur-stof gebruikt om de eieren mee te verven.
Wijn met sleutelbloem werd gebruikt als kalmerend en zenuwstillend middel.
In 1526 is de primula vastgelegd op perkament door Albrecht Dürer.
In 1994 is er een postzegel uit-gekomen waarop een Primula carniolica is afgebeeld.
Hildegard von Bingen prees de sleutelbloem aan bij zwartgalligheid.
Het wordt sinds de Middeleeuwen gebruikt voor allerlei aan-doeningen met krampen, stuipen, reumatische pijnen en verlammingen.
Pastoor Kneipp beval de thee aan bij jicht en reuma.

Medicinaal gebruik

De wortel wordt het meest gebruikt in de kruidengeneeskunde. Deze bevordert het ophoesten van slijm en werkt ontstekingswerend op de luchtwegen en wordt toegepast bij bronchitis met taaie slijmen en hoest. Primula werkt ook kalmerend en spier-ontspannend en is terug te vinden in kalmerende en rustgevende middelen.

Avondmélange

Een speciale thee tegen slapeloosheid (Maria Treben)

50. gr. Sleutelbloem
25 gr. Lavendelbloemen
10 gr. St. Janskruid
15 gr. Hopbellen
5 gr. Valeriaanwortel
Een overvolle theelepel van dit mengsel wordt met ¼ liter kokend water overgoten. Drie minuten laten trekken. Deze thee wordt zeer warm, in teugjes, gedronken voor het slapengaan. Zo nodig kan men hem met honing zoeten.

Deze thee wordt onder de naam Oikos Welterusten avondmélange verkocht op ECOlonie.

In de keuken

Verse bloemen kunnen in salades worden verwerkt.
Ze waren niet alleen vroeger lekker in pannenkoeken en cakes, nu nog steeds! Voeg een handvol verse bloemen toe aan het pannenkoek- of cakebeslag.

Planten van de maand

Meer planten

Reeds eerder verschenen in deze serie:

Naam	Latijnse naam
Akkervergeet-mij-nietje	Myosotis arvensis
Berk	Betula
Bernagie	Borago officinalis
Bosaardbei	Fragaria vesca
Brandnetel	Urtica dioica
Citroenmelisse	Melissa officinalis
Daslook	Allium ursinum
Duizendblad	Achillea millefolium
Echte Kamille	Matricaria recutita
Goudsbloem	Calendula officinalis
Grote Engelwortel	Angelica archangelica
Grote Klaproos	Papaver Rhoeas
Hemelsleutel	Sedum telephium
Hop	Humulus lupulus
Hulst	Ilex aquifolium
Jacobsladder	Polemonium caeruleum
Klein hoefblad	Tussilago farfara
Klimop	Hedera Helix
Lavendel	Lavandula angustifolia
Lievevrouwebedstro	Galium odoratum
Madelief	Bellis perennis
Madonnalelie	Lilium candidum
Maretak	Viscum Album L.
Meidoorn	Crataegus oxyacantha
Paardenbloem	Taraxacum officinale
Rozemarijn	Rosmarinus officinalis
Salie	Salvia officinalis
Sleutelbloem	Primula veris
Sneeuwklokje	Galanthus nivalis
Spar	Picea
St. Janskruid	Hypericum perforatum
Thuja	Thuja occidentalis
Toorts	Verbascum thapsus
Vlier	Sambucus nigra
Walnoot	Juglans regia

Oikos

Onder deze naam produceren en verkopen we een hele lijn bad- en massageoliën, douchecrèmes, etherische oliën, eerste hulp producten en tincturen. Vanwege hun bijzondere kwaliteit zijn deze producten inmiddels een begrip.

De producten worden verkocht in onze eigen biologische winkel op het terrein en in onze webshop.

Bezoek onze webshop